Budżet prawie obywatelski

Jeszcze trudniej odnajdują się w tej sytuacji wyborcy, których kandydaci przegrali wybory. Taki stan rzeczy to duża wada systemu demokratycznego, wyraźnie ograniczająca obywatelską aktywność. Poszukiwanie i wdrażanie rozwiązań włączających, aktywizujących mieszkańców to jak najbardziej właściwy i pożądany kierunek działania. Inicjatywą, która wychodzi naprzeciw tym oczekiwaniom, jest tworzenie przez gminy samorządowego budżetu obywatelskiego.
Budżet obywatelski to stosunkowo nowe rozwiązanie. W Polsce prekursorem tworzenia takiego budżetu jest Sopot, który od 2011 roku wprowadza rozwiązania włączające mieszkańców w proces decydowania o kierunkach wydawania publicznych pieniędzy. Budżet obywatelski to w największym skrócie proces decyzyjny, w ramach którego mieszkańcy danego miasta współtworzą budżet, współdecydując o wydawaniu określonej kwoty środków publicznych. W praktyce polega to na wyodrębnieniu z budżetu miasta określonej kwoty pieniędzy przeznaczonej na inwestycje w mieście i oddanie decyzji, które przedsięwzięcia będą realizowane w danym roku w ręce mieszkańców miasta. To mieszkańcy, obywatele miasta, wyborcy decydują, poprzez zaproponowany przez samorząd sposób głosowania, które inwestycje są dla nich priorytetowe i które uważają za najważniejsze. W ramach budżetu obywatelskiego władze miasta jedynie określają pulę środków pieniężnych, propozycje inwestycyjne oraz konkretną wycenę poszczególnych projektów. Jakie projekty będą realizowane, decydują mieszkańcy, a nie samorządowi urzędnicy. Do nich należy „tylko” realizacja wybranego przez społeczeństwo projektu i przygotowanie kolejnych propozycji na następny rok, w kolejnym budżecie.
Budżet obywatelski to doskonały sposób realizacji idei lokalnej samorządności obywatelskiej. Oddanie obywatelom możliwości bezpośredniego decydowania o pieniądzach z budżetu miasta to także realizacja zasady decentralizacji zarządzania i sposób na podniesienie aktywności obywatelskiej społeczeństwa. Dostrzegły to w ostatnim okresie władze samorządowe polskich miast, wprowadzając te nowatorskie w naszym kraju rozwiązania. Po Sopocie budżety obywatelskie wprowadziły Gorzów Wielkopolski, Konin, Zielona Góra, Dąbrowa Górnicza i Poznań, również Kielce, Starachowice i nasz Ostrowiec Św. Dotychczasowe doświadczenia i obserwacje pokazują, że miasta, podejmując nowe wyzwanie, dość ostrożnie rozpoczęły ten eksperyment. Pula środków w budżetach, przeznaczona do dyspozycji mieszkańców, oscyluje raczej na niskim poziomie i kształtuje się w przedziale od 2 do 20 milionów złotych. Powiedzmy sobie szczerze, nie są to kwoty „rzucające na kolana”. Co można w takim razie powiedzieć o budżecie obywatelskim Ostrowca Św., który w ubiegłym roku wynosił 150 tys. zł, a w tym roku ma to być 200 tys. zł? Przy prawie 200-milionowym budżecie miasta środki przeznaczone na budżet obywatelski to całe 0,1% wartości całego budżetu. To naprawdę niewiele, tym bardziej, że mieszkańcom Ostrowca przyznaje się w ramach budżetu obywatelskiego prawo do decydowania o ławeczkach, klombach, placach zabaw i tym podobnych przedsięwzięciach. Oczywiście te rzeczy też są ważne dla mieszkańców, jednak prawdziwe włączenie obywateli miasta we współdecydowanie i wypowiedzenie się na temat naprawdę istotnych dla Ostrowca Św. inwestycjach, to przeznaczenie na ten cel znacznie większych środków. Wtedy idea budżetu obywatelskiego, uznanie mieszkańca za partnera w rozwoju miasta i współdecydenta w wydawaniu pieniędzy pochodzących z jego podatków będzie w pełni realizowana. Mieszkańcy Ostrowca z pewnością najlepiej wiedzą, na co te pieniądze przeznaczyć.
Budżet obywatelski to element tworzenia nowej polityki miejskiej. Nowatorskie podejście do uczestnictwa mieszkańców w życiu lokalnej społeczności niewątpliwie zasługuje na wsparcie. Przecież włączenie obywateli do debaty publicznej, danie poczucia pełnej odpowiedzialności za sprawy ważne dla miasta, wyzwolenie inicjatywy i aktywności to okoliczności korzystne zarówno dla samorządu, jak i dla społeczeństwa.

                                                                                                  Eligiusz Mich
                                                                        Przewodniczący Platformy Obywatelskiej RP
                                                                                            Powiatu ostrowieckiego

Ostrowiec Św. 12.3.2016r.